Historia ebooków od strony technicznej (cz.1)

Do czytania e-booków służą bądź specjalne urządzenia elektroniczne (czytniki a ostatnio po prostu smartfony i tablety) bądź komputery ogólnego zastosowania.

Czytniki dedykowane nie były u nas dłuższy czas jeszcze popularne ze względu na cenę.

W ramach komputerów uniwersalnych największą popularność zdobył taki sposób prezentacji treści aby mogła ona uwzględniać różne formaty i multimedia, a jednocześnie by postać wynikowa utworu była niezależna od platformy sprzętowej i systemu operacyjnego. Wymagania te spełnia standard de facto wprowadzony przez firmę Adobe (www.adobe.com) , popularnie zwany formatem pdf.
Format ten generuje program Adobe Acrobat (głównie), a do jego odczytywania stosuje się przede wszystkim darmowy program Acrobat Reader. Firma Adobe stworzyła też bardziej wyspecjalizowany program do czytania e-booków - Ebook Reader (mniej popularny), który posiada także możliwość katalogowania naszych zasobów e-booków i dostępu do nich z jednego miejsca.

Powstało szereg programów firm trzecich, które oferują (lub usiłują oferować) podobne możliwości. Niektóre firmy oferują dodatki do Acrobat Reader'a - np. zaawansowane wyszukiwarki lub konwertery z formatu pdf na inne formaty edycji dokumentów.

Innym popularnym sposobem tworzenia e-booków jest umieszczanie ich w specjalnym programie wykonywalnym (exe), który zawiera w sobie zarówno treść publikacji jak i samostartujący czytnik (z repertuarem opcji zależnym od kreatora e-booka (programu do jego edycji i sprowadzenia do formatu exe zwanym też często kompilatorem/kompilerem). Taka forma e-booków jest bardzo wygodna, ponieważ użytkownik nie musi się martwić o narzędzia do odczytania. Z drugiej strony, format ten budzi obawy w związku z możliwością przenoszenia wirusów komputerowych. W tym przypadku (jak i w ogóle) zalecane jest posiadanie w komputerze aktualizowanego programu antywirusowego. Ponieważ e-booki są przeważnie dostarczane przez sieć, to możemy też liczyć na to, że ewentualny wirus zostanie zidentyfikowany i unieszkodliwiony przez dostawców usług internetowych (ISP) na etapie odbioru poczty przez serwer.

Dużą rolę w publikacjach elektronicznych odgrywa format (standard opisu zawartości tekstowych) HTML - stosowany do tworzenia stron internetowych. E-book w tym formacie to po prostu odpowiednik witryny internetowej z elementami nawigacji  zapisanej w jednym pliku.
Język HTML od wersji 4.01 nie był już dalej rozwijany - zastąpił go XHTML / DHTMLi nowe technologie związane. HTML został znormalizowany aby mógł być zgodny z językiem XML, który określa zasady tworzenia innych języków używanych w elektronicznych publikacjach. 

Spotyka się też określenie sbook (od Site Book) - jest to rodzaj kompilowanego e-booka, który w jednym wykonywalnym pliku pokazuje całą witrynę internetową lub publikację stworzoną na jej podobieństwo - z podstronami, typową nawigacją, efektami spotykanymi w Internecie.

Format html ma jednak ograniczenia (brak wystarczających środków do zapisywania wszystkich potencjalnych form dokumentów), z powodu których powoli traci wiodące znaczenie.
Większą popularność zdobył format .zno związany z programem ZINIO Reader do odczytu czasopism elektronicznych. Wcześniej był on mało używany ze względu na to, że przetwarzane pliki są dość duże i przed erą szerokopasmowego dostępu do Internetu istniały praktyczno-ekonomiczne ograniczenia przy ich ściąganiu. O ZINIO napiszę osobno.
 

Należy przynajmniej jeszcze wymienić  format rtf  (Rich Tekst Format), który może być odczytywany w większości edytorów tekstu. Był on używany jako standard w starszych wersjach edytora Word Microsoftu. 

Wciąż utrzymuje się trend, aby e-booki były tworzone w formacie pdf, chociaż powstały nowsze formaty dostosowane do urządzeń mobilnych. Kreatory publikacji w tym formacie pozwalają ustalać różne uprawnienia: hasło dostępu do całości lub części, umożliwianie lub blokowanie drukowania oraz kopiowania fragmentów, itp. Często kreator integruje się z naszymi narzędziami edycyjnymi i proces zapisania publikacji w pożądanym formacie jest "wydrukiem" na wirtualną drukarkę a w rzeczywistości do pliku e-booka. Pliki pdf dają najlepszą jakość e-booka oraz pozwalają dowolnie skalować "kartki" publikacji.
Dodatkową zaletą formatu pdf jest jego odporność na wirusy komputerowe.

Osobnym zagadnieniem jest zabezpieczanie e-publikacji w przypadku ich sprzedaży przed używaniem przez osoby trzecie. Czasem są to czynności li tylko organizacyjno-prawne, czasami różne zabezpieczenia techniczne - do omówienia w innym artykule.

Na zakończenie tego wprowadzenia  kilka rad, które ułatwią nam obcowanie z e-bookiem.

E-booki na ogół nie są długie. W przypadku dzieł dłuższych nie zaleca się wielogodzinnego czytania  z monitora CRT. Ekrany notebooków i palmtopów prawie nie promieniują ale mogą męczyć wzrok jeśli litery są małe. Pamiętajmy, że w każdym przypadku można powiększyć czcionkę. Możemy także (na ogół) wydrukować e-booka lub jego fragment. Czytanie z notebooka (laptopa) daje nam odczucia bliższe zwykłemu obcowaniu z książką - polecam, jeśli masz taką możliwość.