Skuteczność wg Stephena R. Coveya - amerykańskiego "guru" zarządzania, przywództwa i rozwoju osobistego

(odtworzenie części wpisu z 2004 r. z serwisu, który już zlikwidowałem - Learn.net; to przeniesienie skutkuje ułomnym formatowaniem - przepraszam)

Jesteśmy tym, co w swym życiu powtarzamy. Doskonałość nie jest jednorazowym aktem, lecz nawykiem.

Arystoteles

Poniższy artykuł oparty jest na podstawowej pracy Coveya "7 nawyków skutecznego działania" (polskie wydanie "Medium" 1996 ) i stanowi krótki przegląd przedstawionych w książce zagadnień. .... Wskazane jest nie tylko przeczytanie książki, ale własne jej przestudiowanie i przerobienie ćwiczeń. ...

Na początek krótka notka wydawcy:

"7 nawyków skutecznego działania" nazywana jest biblią współczesnego człowieka. Jeden z najbardziej znanych autorów Ameryki (Magazyn "Time" zaliczył go do grona dwudziestu pięciu najbardziej wpływowych ludzi w USA) wskazuje, jak kierując się wewnętrzną uczciwością, poszanowaniem innych, a przede wszystkim świadomością tego, co najważniejsze doprowadzić do erupcji własnych możliwości i tworzyć synergię, oznaczającą zwielokrotnione efekty wspólnych działań. Wypracowanie owych siedmiu nawyków prowadzi do twórczych zmian wewnętrznych, kształtowania trwałych relacji z innymi, inspirującego przywództwa na poziomie osobistym, interpersonalnym i menedżerskim. Swoje tezy autor ilustruje barwnymi, wiarygodnymi przykładami zaczerpniętymi z własnych doświadczeń. W samych Stanach Zjednoczonych sprzedano ponad 10 milionów egzemplarzy tej ksiazki.

Krótko o autorze:

Stephen R.Covey jest jednym z najbardziej cenionych na świecie doradców biznesowych, nauczycielem i autorem publikacji o skutecznym działaniu, dokonywaniu zmian, funkcjonowaniu rodziny i kształtowaniu związków międzyludzkich. Jest prezesem Covey Leadership Center oraz Institute for Principle Centered Leadership. Prowadzi firmę Franklin Covey (www.franklincovey.com). Oprócz ww. wydał następujące książki w j. polskim: Siedem nawyków szczęśliwej rodziny Zasady skutecznego przywództwa

Ponadto Franklin Covey sprzedaje różnego rodzaju pomoce do planowania czasu..jak np. Plan Plus - nakładkę na Outlook Expres.

Syn Stephena, Sean, wydał książkę "7 nawyków skutecznego nastolatka" o treści podobnej do książki ojca, ale dostosowanej do młodych ludzi.

Podsumowanie

Covey z powodzeniem lansuje oparcie postaw ludzkich i ich skutecznego działania na zasadach (w odróżnieniu np. od takich głównych motywów lub wartości jak: pieniądze, praca, przyjemność, własna osoba itd.).

Covey wyróżnia 7 zasad mających podstawowe znaczenie dla skuteczności działania, które nazwał nawykami - jak w tytule swojej książki.

Są to:

zasady pozwalające uzyskać "zwycięstwo prywatne":

1.Bądź proaktywny

2. Zaczynaj z wizją końca

3. Rób najpierw to, co najważniejsze

oraz zasady wspomagające "zwycięstwo publiczne":

4. Myśl w kategoriach wygrana-wygrana

5. Staraj się najpierw zrozumieć, potem być zrozumianym

6. Synergia

7 .Ostatnią główną zasadą jest "Ostrzenie piły", tj. sposoby-zasady wszechstronnej ciągłej samoodnowy.

Tu wyróżniamy samoodnowę:

1. Fizyczną: ćwiczenia, odżywianie, kontrola poziomu stresu

2. Społeczno-emocjonalną: służenie, empatia, synergia, wewnętrzne poczucie bezpieczeństwa

3. Duchową: jasne wartości, oddanie, studiowanie, medytacje

4. Umysłową: czytanie, wizualizowanie, planowanie, pisanie.

Wstęp do metody S.Coveya

S.Covey buduje swoje tezy i praktykę na mocnym fundamencie filozoficznym, podsumowując w twórczy sposób doświadczenia pokoleń teoretyków i praktyków zarządzania i motywacji. Jedną z podstaw jest przywrócone znaczenie charakteru człowieka w opozycji do zbyt współcześnie akcentowego kultu osobowości. Charakter jest związany ze spójnością wewnętrzną, pokorą, wiernością, umiarem, odwagą, sprawiedliwością, cierpliwością, pracowitością, prostotą, skromnością, wielkodusznością, itp. uniwersalnymi i powszechnie docenianymi zasadami.

Osobowość natomiast bardziej jest nastawiona na wizerunek osoby, umiejętności i techniki, przez co często prowadzi do manipulacji. Covey, przyznając rolę technikom i umiejętnościom, tworzy podejście wykorzystujące etykę charakteru i etykę osobowości, wysuwając jednak na pierwszy plan charakter. Można to przyrównać do rozróżnienia pojęcia kierowania (co robić, jakim być) od zarządzania (jak coś zrobić).

Ważnym określeniem używanym przez Coveya jest paradygmat, który w danym przypadku oznacza sposób widzenia świata. Nasze widzenie jest zawsze jakimś przybliżeniem, "mapą" rzeczywistości. Rzecz w tym, ze nasze mapy są często błędne. Wystarczy zmiana mapy ("przesunięcie paradygmatu") na lepszą (czasami mamy mapę zupełnie innego miasta!) a od razu działamy skuteczniej. Autor uważa, że taką istotną poprawę przynosi paradygmat zasad - ludzką efektywnością rządzą konkretne zasady - naturalne prawa, których znajomość i stosowanie daje nam już nie tyle znajomość mapy, co właściwego terenu.

Tytułowe nawyki to skrzyżowanie wiedzy (co, dlaczego), umiejętności (jak) i pragnienia (chcę, motywacja).

Covey wybrał 7 takich podstawowych nawyków, co może jest trochę arbitralne (dlaczego nie np. 9), ale zaletą tego wyboru jest zgrabne ich powiązanie w zrozumiałe grupy i nawiązanie do "skali dojrzewania" wg kolejności: zależność, niezależność, współzależność, która charakteryzuje miejsce człowieka w społeczeństwie. Jednostki zależne uzyskują to, czego chcą, potrzebują innych. Niezależne - mogą dostać to samo dzięki własnym wysiłkom. Osoby współzależne łączą własne wysiłki z wysiłkami innych, aby to, co osiągną, stało na najwyższym poziomie.

...

W ramach Zwycięstwa Prywatnego, które jest nieodzowne aby przejść do następnych etapów rozwoju (znane hasło "zacznij od siebie"), podstawowe znaczenie ma pojęcie proaktywność jednocześnie pierwszy nawyk w systemie.

Wywodzi się ono między innymi z doświadczenia życiowego Viktora Frankla, który obserwując jako psycholog swoje reakcje na poniżenia w hitlerowskim obozie zagłady, doszedł do wniosku, że pomiędzy bodźcem a ludzką reakcją jest jeszcze zawsze wolność wyboru na którą składają się: samoświadomość, wyobraźnia, sumienie, wolna wola. Taką sytuację, w odróżnieniu od prostej reaktywności (reagowanie, gdy jesteśmy kontrolowani przez zewnętrzne warunki), Covey nazywa właśnie proaktywnością. Postawa reaktywna uwalnia nas od odpowiedzialności; natomiast tezą Coveya (i wielu innych badaczy!) jest, że sami tworzymy swój los i za ten los odpowiadamy. Człowiek proaktywny przejmuje inicjatywę, stwarza własna "pogodę", poszerza "swój krąg wpływu", jest nastawiony na rozwiązania.

Na bazie proaktywnej postawy przechodzimy łatwiej do konkretnego działania, w którym zaleca się drugą podstawową zasadę: Zaczynaj z wizja końca.

Jest to po prostu postulat planowania, przy czym Covey przykłada większą wagę niż zazwyczaj do psychologicznych mechanizmów planowania.

Znany jest fakt, że cokolwiek tworzymy, to wynik tego procesu najpierw tworzymy w myśli i wyobraźni. Znajdujemy tu odniesienia do tak modnych procesów i metod wizualizacji, afirmacji, włączenia w planowanie obu półkul mózgowych itp. Omawiana zasada ma związek z odróżnianiem pojęcia kierowania (co powinniśmy robić, wizja i nadawanie ogólnego kierunku) od zarządzania (jak cos zrobić).

Wiąże się to też z umiejętnością wyznaczania sobie misji życiowych (okresowych) i planowania długookresowego. Do tego celu autor definiuje pojęcie centrów życia, w sensie takich jego przejawów i ról, na których najbardziej się koncentrujemy. Nasze planowanie powinno uwzględniać te centra i role, przy czym każdy człowiek może mieć ich wiele. Autor przedstawia tabelarycznie zestawione wzajemne zależności pomiędzy przykładowymi (ale ważnymi)11 centrami oraz czterema wartościami jakie zyskujemy działając w poszczególnych centrach, a mianowicie: bezpieczeństwo, przewodnictwo, moc (działania, wpływu), mądrość. Koncentrowanie się na wartościach daje nam zarówno lepszą skuteczność, jak i satysfakcję.

...

Z zasadą wizji końca współgra zasada Rób najpierw to, co najważniejsze.

Odpowiedni rozdział książki odnosi się zatem do zarządzania, zwłaszcza sobą w czasie, aczkolwiek podaje metody praktycznego zarządzania czasem, zarówno osobistym jak i w organizacjach.

Podobnie jak poprzednio, zostawiając na osobny artykuł czy kurs szczegóły tego podejścia, należy podkreślić duży wkład autora w stworzenie metod planowania opartych na zasadach i w metodach planowania czasu "czwartej generacji". Ten temat wypełnia znaczną część książki.

Jedną z podstawowych idei jest aby nie przydawać priorytetów istniejącej liście obowiązków/zajęć, ale raczej wybierać zadania wg wcześniej ustalonych ważnych priorytetów: życia, roku, dnia itp. a nawet wg celu życia.

Praktycznym narzędziem analizy czasu i zadań jest poniższy ich podział na 4 ćwiartki (uwaga, inna numeracja niż w matematyce). W tabelkę wpisano dla ilustracji przykładowe sprawy/aktywności.

SPRAWY

(zalecane powiększenie obrazka)

Główną dyrektywą skutecznego działania i planowania jest koncentrowanie się na ćwiartce II, natomiast eliminacja wielu aktywności z ćwiartek I i III, ignorowanie (na ile się da) ćwiartki IV.

Koncentracja na ćwiartce II - sprawach ważnych a nie pilnych, jest sercem skuteczności, jest, że tak się wyrażę, metadziałaniem. Koncentrujemy się tu na profilaktyce likwidując przyszłe problemy w zarodku, planujemy i optymalizujemy czas, delegujemy zadania na innych, osądzamy co jest rzeczywiście ważne, zauważamy nowe możliwości, odbudowujemy siły. Trudno przecenić ten sposób działania. Można mówić o zarządzaniu sobą z perspektywy II ćwiartki. Autor podaje liczne przykłady zastosowania takiego podejścia, omawia drogę wdrożenia nawyku planowania wg II ćwiartki oraz "akcesoria" (tools) wspomagające ten nawyk.

W wyniku powstał znany planer Coveya do planowania tygodnia, którego różne odmiany można spotkać w postaci oprogramowania na PC, w szczególności jako uzupełnienie MS Outlook.

W wyniku opanowania pierwszych trzech zasad możemy skuteczniej uzyskać indywidualną niezależność (patrz diagram Coveya). Wyższy stopień efektywności (osobistej, ale i w ogóle - społecznej) osiągamy jednak we współdziałaniu z innymi - przez współzależność. Trudno inaczej osiągnąć zwycięstwo publiczne, jak nazywa to Covey. Autor podkreśla jednak, że nie ma skutecznej współzależności i szacunku do siebie bez władzy nad sobą - bez prawdziwej niezależności.

Kilka podrozdziałów jest poświęconych zagadnieniom z pogranicza psychologii i etyki, które grają podstawową rolę we współzależnościach i znamionuje wyższy stopień rozwoju. Są to np. spójność wewnętrzna, szczerość, zrozumienie drugiego człowieka, słowność, miłość bezwarunkowa.

Z tych rozważań wyłania się 4. nawyk, podstawowy w tej grupie, który zawarty jest w znanym haśle "wygrana-wygrana". Choć rodem z teorii gier, odgrywa dużą rolę we współczesnej psychologii społecznej, zarządzaniu, nowoczesnej teorii negocjacji a obecnie w prakseologii.

Zasada ta nawołuje do poszukiwania takich rozwiązań, które stwarzają obopólne korzyści dla dwu stron związku lub negocjacji, dla zarządzającego i zarządzanych. Jest to rodzaj kreatywności, w którym potrzebna jest duża odwaga i duża rozwaga. Pomocna tu jest , znana z literatury motywacyjnej, mentalność dostatku. Nie wchodząc na teren filozofii, ekologii czy ekonomii, możemy tylko zauważyć, że w tych dziedzinach nauki taka mentalność coraz częściej funkcjonuje - nie na zasadzie bajki czy pobożnego życzenia, ale jako coś, co można uzasadnić. Rezultat takiego podejścia jest rewolucyjny: wygrać nie znaczy już zwyciężyć kogoś, potrafimy odtąd dzielić się z innymi, widzieć cały system, w którym wszyscy jesteśmy od siebie zależni. Taka postawa sprzyja usamodzielnieniu pracowników, którym z zaufaniem powierza się zadania. Sprzyja zawieraniu jasnych umów, buduje sprawiedliwość, bo jest paradygmatem stosunków międzyludzkich i odpowiada złotej zasadzie biblijnej "nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe".

Nawyk 5., który brzmi Staraj się najpierw zrozumieć [innych], potem być zrozumiany jest zarówno nawykiem, który jest potrzebny do tworzenia układu wygrana-wygrana, jak i zasadą budującą właściwą komunikację - podstawę współdziałania.

Covey stawia tezę, że zdolność komunikacji jest najważniejszą umiejętnością życiową.

Niestety, większość ludzi nie słucha z intencją zrozumienia; słuchają aby odpowiedzieć.

Autor omawia szeroko zagadnienie empatycznego słuchania. Takie słuchanie pozwala nam lepiej wniknąć w intencje drugiej strony oraz buduje zaufanie i lepsze relacje. Rozumienie innych zarówno przygotowuje nam pole do współdziałania, jak i tworzy naszą wiedzę o otoczeniu i ogólnie - świecie. Warto poznać techniki właściwego postrzegania i słuchania, np. mowę ciała. Wiedząc, o co chodzi partnerowi lepiej możemy wyrazić swoje racje i być samemu zrozumianym. Nawiązuje to trochę do NLP (neurolingwistycznego programowania), ale autor - zgodnie z całą swoja filozofią - przestrzega przed instrumentalnością tych metod.

Nawyk 7. - Synergia.

"Właściwie rozumiana synergia jest najwyższą formą życiowej aktywności - testem i prawdziwą manifestacją wszystkich nawyków jednocześnie." pisze S. Covey.

Za skróconą definicję synergii można uznać znane twierdzenie teorii systemów, które mówi że całość jest czymś więcej niż sumą poszczególnych części. W tym kontekście widać wyraźnie wkład omawianych poprzednio zasad w pewien system skuteczności.

Covey nadaje synergii dużo egzemplifikacji w odniesieniu do skuteczności. Już sama sytuacja wygrana-wygrana jest synergią, zwłaszcza w zakresie komunikacji. Wkład zespołu w zadanie jest oczywistą synergią, w której tworzy się nową wartość, która przewyższa indywidualne wkłady i zdolności - przy docenieniu różnic zdań i specjalizacji. Rekomendowane poszukiwanie "trzeciego wyjścia" (buddyjskiej "drogi środka"), jako rozszerzenia dychotomicznego myślenia w kategoriach "albo-albo", przypomina metody myślenia lateralnego Edwarda de Bono.

Synergię można zauważyć i zastosować także wewnątrz-personalnie: proaktywność otwiera nas na nowe pomysły, wizja końca tworzy jakąś synergetyczną całość.

Omówione uprzednio nawyki spina nawyk 7. - Odnowa, nazywana przez Coveya ostrzeniem piły ( nawiązanie do pewnej anegdoty, która pokazuje, że przy złych narzędziach nie pomogą nawet dobre zasady).

Jak wspomniano w początkowym podsumowaniu, chodzi tu o codzienną samoodnowę:

1. Fizyczną: ćwiczenia, odżywianie, kontrola poziomu stresu

2. Społeczno-emocjonalną: służenie, empatia, synergia, wewnętrzne poczucie bezpieczeństwa

3. Duchową: jasne wartości, oddanie, studiowanie, medytacje

4. Umysłową: czytanie, wizualizowanie, planowanie, pisanie.

Nawyk ten jest nawykiem II ćwiartki priorytetów. Jest to aktywność doskonaląca nasze "instrumentarium" w zakresie stosowania zasad. Szacunkowo powinno się poświęcić jej godzinę czasu dziennie. Można zauważyć tu swoistą synergię: Odnowa w jednym z jej wymiarów wywiera pozytywny wpływ na resztę. Przykładowo, twoje zdrowie fizyczne wpływa na zdrowie i samopoczucie umysłowe a siła duchowa oddziałuje na siłę w zakresie życia społeczno-emocjonalnego.

Dodatek A omawianej książki przedstawia tabelę wzajemnych możliwych percepcji obszarów życia traktowanych jako nasze centra uwagi.